تاثير مصرف قرص ملاتونين چقدر است؟
هنوز هم توليد يك قرص خواب عالي كه بدون عوارض جانبي انسان را هرچه سريع‌تر و به مدت طولاني به خواب ببرد، يك رويا است. چنين قرص سحرآميزي مي‌توانست بسياري از مشكلات بالقوه را حل كند. ميليون‌ها نفر امروزه خواب كافي ندارند. به عنوان مثال يافته‌هاي يك نظرسنجي انجام گرفته توسط مركز كنترل و پيشگيري بيماري‌ها در امريكا نشان مي‌دهد كه ۳۵ درصد آمريكايي‌ها كمتر از ۷ ساعت در شب مي‌خوابند. در اين مقاله با ماده‌اي به نام ملاتونين آشنا شده و مي‌خوانيد كه آيا اين ماده مي‌تواند به داشتن خواب راحت كمك كند.
خواب خوب تنها باعث بالا رفتن احساس تندرستي نمي‌شود. اتفاق نظر مجامع علمي بر اين است كه خواب خوب بدن را در برابر بيماري‌هاي قلبي، ديابت و چاقي محافظت مي‌كند. در آزمايشگاه‌هاي خواب در نمونه‌ي خون شركت كنندگاني كه به مدت سه هفته چرخه‌ي خواب معيوبي داشتند، آثاري از بيماري ديابت ديده شده بود. اگر به اهميت خواب شك داريد، بايد به اين نكته توجه كنيد كه هم اكنون دانشمندان بر اين باورند كه چرخه‌هاي آسايش و هوشياري از اصول مهم تنظيم‌كننده‌ي بدن همه‌ي موجودات زنده‌ي كره‌ي زمين هستند. حتي كوچك‌ترين سلول‌ها هم داراي كد ژنتيكي براي تنظيم ريتم شبانه‌روزي هستند.
مطمئنا داروهاي خواب فراواني در بازار وجود دارد كه متاسفانه نه تنها آنچنان اثربخش نيستند بلكه مي‌توانند خطرناك و اعتيادآور هم باشند.
بسياري ترجيح مي‌دهند با مراجعه به داروخانه يك داروي جايگزين چند هزار توماني تهيه كنند كه در تبليغات از آن به عنوان داروي طبيعي و كاملا مطمئن ياد مي‌شود. اين دارو ملاتونين نام دارد كه در كشور امريكا، بر خلاف ساير مواد شيميايي، به عنوان مكمل غذايي به فروش مي‌رسد. البته برخي شواهد علمي هم از اين ادعا پشتيباني مي‌كنند.
اما داستان ملاتونين هم مثل همه‌ي داروهاي خواب پيچيده است. با وجود اينكه مي‌دانيم ملاتونين يك مادهي شيميايي است كه بدن ما به طور طبيعي در طول خواب آن را توليد مي‌كند، اما نحوه‌ي عملكرد و فوائد آن نيازمند يك بررسي جامع و دقيق است.
ملاتونين چيست؟
ملاتونين در اصل در دهه‌ي ۱۹۵۰ كشف شد. در آن زمان پژوهشگرانِ يك آزمايشگاه پوست، گمان مي‌كردند اين ماده نقش مهمي در رنگ پوست بازي مي‌كند. آنها دوز بالايي از اين مادهي شيميايي را مصرف كردند به اين اميد كه پوست‌شان روشن‌تر شود اما همگي خواب‌آلود شدند.
چيزي كه دانشمندان به آن دست يافتند اين بود كه ملاتونين هورموني است كه بدن را از شب‌هنگام باخبر مي‌سازد. اين ماده در غده‌ي صنوبري‌شكلي كه در اعماق مغز قرار دارد ساخته مي‌شود.
به گفته‌ي ديك وارتمن (Dick Wurtman)، دانشمند علوم شناختي در دانشگاه MIT كه به كشف كاركرد ملاتونين در انسان‌ها كمك شاياني كرده است، «در مهره‌داران كوچك مثل قورباغه، غده‌ي صنوبري در حقيقت چشم سومي است كه نور تاريك را دريافت مي‌كند.» دانشمندان در ابتدا فكر مي‌كردند كه اين غده تنها در پستانداران كاركردي داشته است اما به تدريج به عضوي باقي‌مانده و بدون كاركرد بدل شده كه در عرض چند ميليون سال به كلي ناپديد خواهد شد.»
اما در دهه‌ي ۱۹۶۰، وارتمن و تيمش در MIT دريافتند كه نور هنوز هم از طريق چشم به غده‌ي صنوبري در پستانداران مي‌رسد و ترشح ملاتونين را كنترل مي‌كند كه در طول روز به خاطر وجود نور مهار مي‌شود. در شب تا وقتي كه در معرض نور روشن يا نور آبي كه ترشح ملاتونين را متوقف مي‌كند و ما را بيدار نگه مي‌دارد نباشيم، ملاتونين در جريان خون گردش دارد.
هنگامي كه ملاتونين در جريان خون قرار مي‌گيرد به عنوان يك پيام‌رسان عمل مي‌كند. واكنش بدن به اين پيام‌ها به نوع حيوان بستگي دارد. براي مثال، موش‌ها شب‌گرد هستند بنابراين ممكن است نقش ملاتونين بيدار نگه داشتن حيوان باشد. در انسان‌ها و ساير موجوداتِ روزگرد، اين ماده بدن را براي استراحت آماده مي‌كند و كمك مي‌كند كه بدن در شب حالت سكون و آسايش را حفظ نمايد.
به نظر مي‌آيد ملاتونين در انسان‌ها به دو شيوه باعث خواب مي‌شود:
۱. اين باور وجود دارد كه ملاتونين به طور وسيع، قسمت‌هايي از بدن كه هنوز بيدار هستند را سركوب مي‌كند البته نحوه‌ي عملكرد آن دقيقا مشخص نيست. همچنين ممكن است ملاتونين نقشي در پايين آوردن دماي بدن كه لازمه‌ي خواب است، داشته باشد.
۲. ملاتونين سرعت كلي ساعت بدن را تنظيم مي‌كند. دانشمندان نشان داده‌اند ساعت بدن افرادي كه در بعدازظهر ملاتونين گرفته‌اند فريب مي‌خورد و فكر مي‌كند ديروقت است و اين افراد خيلي زود خواب‌آلوده مي‌شوند. مصرف ملاتونين براي كساني كه دچار پرواززدگي شده‌اند و بدن‌شان تصور مي‌كند در يك منطقه‌ي زمانيِ روزهنگام قرار دارند، مي‌تواند سودمند باشد.
تاثير مصرف قرص ملاتونين چقدر است؟
در بررسي و ارزيابي ملاتونين، سوالات بزرگي در ذهن پژوهشگران شكل گرفته است:
آيا ملاتونين به انسان‌هايي كه از بي‌خوابي رنج مي‌برند كمك مي‌كند كه زودتر به خواب بروند؟
آيا ملاتونين به انسان كمك مي‌كند كه خواب كاملي داشته باشد؟
آيا ملاتونين به چرخه‌ي خواب انساني كه وارد منطقه‌ي زماني جديد‌ي شده است كمك مي‌كند؟
آيا ملاتونين براي افرادي كه مي‌خواهند خود را با شيفت‌هاي جديد كاري وفق دهند سودمند است؟
و آيا ملاتونين مطمئنا ساعت بدن را تغيير مي‌دهد؟
براي پاسخ به اين سوالات مطالعات فراواني بر روي جمعيت‌هاي مختلف با مصرف دوزهاي متفاوت انجام شده است كه كار مقايسه‌ي مستقيم اين مطالعات را سخت كرده و دريافت ما از نتايج را به چالش كشانده است. اما فراتحليل‌هايي كه در مورد ملاتونين وجود دارد شواهدي را نشان مي‌دهند كه براي پاسخ به سوالات بالا مي‌تواند مفيد باشد.
پتي دويستر (Patty Deuster)، دانشمند و محقق علوم سلامت در دانشگاه يونيفورمد سرويس (Uniformed Services)، در سال ۲۰۱۴ نويسنده‌ي ارشد يك مقاله‌ي بررسي سيستماتيك مطالعات مربوط به ملاتونين بوده است. او و تيمش ۳۵ پژوهش تصادفي صورت گرفته توسط دارونما بر روي افراد سالمي را كه بعضي از آنها دچار بي‌خوابي بودند گرد‌آوري كردند. به گفته‌ي دويستر تاثير ملاتونين بر روي بي‌خوابي مثبت اما ضعيف بوده است و به مطالعات بيشتر با شركت‌كنندگان بيشتري نياز است.
همچنين يافته‌هاي حاصل از مرور مطالعات توسط دويستر، تاثير مثبت ضعيفي را بر روي شروع خواب، استمرار خواب و پرواززدگي نشان داده است. شواهد در خصوص كاركنان شيفتي و تغيير ساعت بدن بي‌نتيجه بوده است. با اين حال بعضي از آنها اعتقاد دارند ملاتونين را بايد در ساعات پاياني بعدازظهر مصرف كرد زيرا در اين زمان احتمال تغيير ساعت بيولوژيكي بسيار بالاتر است. گزارش دويستر تنها به مطالعات تغيير فاز ساعت بدن با مصرف ملاتونين در شب معطوف شده است.
سازمان‌هاي بين‌المللي سلامت نيز مطالعات صورت گرفته بر روي ملاتونين را تحليل كرده‌اند.
در اروپا، در برخي كشورها ملاتونين تنها با ارائه‌ي نسخه‌ي پزشكي به فروش مي‌رسد. در سال ۲۰۱۱، مركز سلامت غذاي اتحاديه اروپا كه تنظيم‌كننده‌ي مقررات ملاتونين است، يك بررسي اجمالي بر روي نتايج مطالعات ملاتونين انجام داد و عنوان كرد: «ملاتونين به كاهش زمان به خواب رفتن كمك شاياني مي‌كند.»
اين نتيجه به نظر درست مي‌آيد اما همه‌ي پژوهشگران بر سر اينكه ملاتونين مي‌تواند تفاوت چشمگيري ايجاد كند، توافق ندارند. فيليپ جرمن (Philip Gehrman)، پزشك و پژوهشگر خواب در دانشگاه پنسيلوانيا، مي‌گويد: «مطالعات به روشني نشان مي‌دهند كه ملاتونين يك قرص خواب نامطلوب است.»
يك بررسي جامع در سال ۲۰۰۵ با تحليل ۱۵ پژوهش صورت گرفته توسط دارونما بر روي افرادِ دچار بي‌خوابي، به اين مسئله نگاه دقيق‌تري داشت. اين بررسي نشان داد كه ملاتونين به طور متوسط زمان به خواب رفتن را در مقايسه با دارونما به مقدار ۳.۹ دقيقه كاهش و زمان خواب را ۱۳.۷ دقيقه افزايش مي‌دهد و همچنين بازده خواب (نسبت زمان دراز كشيدن به زمان خواب) را تا ۳.۱ درصد بالا مي‌برد.
علاوه بر اين، يك بررسي جامع در سال ۲۰۰۷ نشان داد كه يك نوع قرص خواب به نام بنزوديازپين (benzodiazepines) به طور متوسط انسان را ۱۰ دقيقه زودتر به خواب مي‌برد. هنگامي كه خواب هستيد، اين دارو زمان خواب شما را تا ۳۰ دقيقه و حتي بيشتر افزايش مي‌دهد. فراموش نكنيد كه اين دارو مي‌تواند اعتيادآورد باشد و در دوزهاي بالا سبب مرگ مصرف‌كننده شود.
برچسب: ،